گونه های پایان بندی در نهج البلاغه (بررسی موردی خطبه ها)

تأمل در پایان متن ادبی، باعث فهم بیشتر متن، درک زیبایی و در نهایت تأثیر آن در افق اندیشه­ی مخاطب می­شود، امری که به شناخت ظرافت­های معنایی و اسرار آن در یک مجموعه طولانی کمک شایانی می­کند. بدیهی است که سیر تحول پایان­بندی در هر متن ادبی، همزاد با همان اثر است و با تکامل عناصر گوناگون اثر ادبی، شگردهای پایان­بندی نیز به تکامل رسیده است، زیبا جلـوه­دادن گفتار پایانی همواره خلاقیت و نوآوری ادیبان را به دنبال داشته است. امیر بیان، حضرت علی(ع) در میان سخنوران و اصحاب بلاغت، در شگردهای حسن ختام بی­نظیر است. ایشان در خطبه­های خویش از روش­های پایان­بندی چون گفتگو، تصویرسازی، پرسش، کاربرد ضرب المثل، شعر، حسن طلب و... استفاده نمودند. وی با توجه به تناسب حال و مقتضای مقام و متناسب با وحدت موضوعی خطبه، شیوه­ای خاص را برای اختتام کلام خویش انتخاب می­نمودند و به گونه­ای شگفت انگیز بین نکته پایانی و متن خطبه قرینه سازی نمودند. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی به بررسی چگونگی پایان­بندی در خطبه­های نهـج البلاغه می­پردازد.